Prachtige ornamenten, indrukwekkende gebrandschilderde ramen en een vloer van jaloersmakend mooi mozaïek. Dat de Sint Nicolaas Basiliek een schitterende kerk vol symboliek is, is geen geheim. Een levend monument vol bijzondere details. Achter elk beeld schuilt een verhaal. En wie kan die verhalen beter en boeiender vertellen dan een gids? Liefs uit IJsselstein ging op pad met rondleider Else Müldner en podcastmaker Bas Heijkamp.
Wanneer ben jij voor het laatst in een kerk geweest? Veel mensen komen er zelden of nooit. Behalve op vakantie. Dan heeft een kerk ineens een magische aantrekkingskracht. Guilty! Maar wist je dat we hier in IJsselstein ook twee prachtige exemplaren hebben? De Sint Nicolaas Basiliek en de Oude Sint Nicolaaskerk. We nemen een kijkje in de basiliek.
Maria van Eiteren
Gids Else vertelt: “Wat is er nou zo bijzonder aan deze kerk? Allereerst het feit dat het een basiliek is. Basiliek word je alleen maar als je die titel krijgt toegekend door de Paus.” In 1972 verleende Paus Paulus VI aan de kerk de titel van ‘Basilica Minor’, de hoogste eretitel voor een kerkgebouw buiten de stad Rome. Best bijzonder dus. De reden dat de IJsselsteinse kerk die titel heeft gekregen ligt in de geschiedenis van het beeldje in de Mariakapel dat we kennen als het beeld van Maria van Eiteren. “En omdat het een uitzonderlijk mooie kerk is.”
Een legendarisch en bijzonder verhaal. Het Mariabeeldje werd rond 1200 gevonden langs de kant van een sloot bij Eiteren. Slootgravers vonden het beeldje van Maria-met-kind, en zagen meteen dat dit in de kerk thuishoorde. Ze brachten het naar de Oude Nicolaaskerk, maar het beeld verdween iedere keer weer, en werd steeds teruggevonden bij dezelfde slootkant.
Ommedracht
“Een teken dat er iets wonderbaarlijks aan de hand was, en op de vindplaats werd een kapel gemaakt”, vertelt Else. We kennen de plek nu als de Ommedracht, vlakbij Kinderboerderij het Eiterse hofje. “Tijdens de reformatie werd die kapel verwoest, en het beeldje belandt in een soort zwerftocht. Dat hele verhaal is hier in de kerk afgebeeld in de glas-in-loodramen.”
Beeldenstorm
Tijdens de Beeldenstorm werd het beeldje verstopt om uiteindelijk in een Utrechts klooster weer op te duiken. Long story short: het Mariabeeldje is in 1936 weer teruggekomen in IJsselstein, en tot een aantal jaar geleden was er ieder jaar een processie (ommedracht) tussen de vindplek en de basiliek. “Helaas is dit een beetje verwaterd, want het is wel heel bijzonder om hier in het Noordelijke gedeelte van Nederland zo’n processie te hebben.”
De ballen van Sint Nicolaas
Het verhaal van het beeldje van Maria van Eiteren zal bij veel IJsselsteiners -vooral door de jaarlijkse processie- bekend zijn. Maar de kerk hangt vol met dit soort indrukwekkende beelden waar bijzondere en ongekende verhalen achter schuilgaan. Ken je bijvoorbeeld het verhaal van de gouden ballen van Sint Nicolaas? Iets met armoede, prostitutie en pepernoten. Gids Else vertelt je er graag alles over tijdens een van haar rondleidingen.
Haar eigen favoriete beeld is Sint Isidorus, de patroonheilige van de boeren. “Dat kun je zien aan de schop die hij bij zich draagt. Hij kijkt niet vroom zoals de andere heiligen. Eerder een beetje moeilijk.”
Maar er is meer
Er wordt ook nog regelmatig gedoopt in de basiliek. In de kerk bevindt zich in een apart gedeelte, een prachtig neogotisch doopvont van 2.30 m hoog uit de negentiende eeuw. En dan is er ook nog een Preekstoel uit de zeventiende eeuw en een koorbank afkomstig uit de Biltstraatkerk in Utrecht. “Veel van de inrichting in deze kerk komt oorspronkelijk uit andere kerken.”
Podcast
Je kijkt echt je ogen uit in deze prachtige Basiliek. En wat veel mensen niet weten: de kerk is dagelijks geopend, en iedereen mag binnenlopen. Ik zeg: doen! Beluister ook de podcast over het bezoek aan de basiliek en andere rondleidingen.
Rondleidingen
Ook mee met een rondleiding in de basiliek? Dat kan. Op de volgende zaterdagmiddagen is er van 14.00 tot 16.00 uur een rondleider aanwezig: op 1, 15 en 29 juni, 13 en 27 juli, 10 en 24 augustus en 14 september tijdens Open Monumentendag.
Op de website inijsselstein.nl vind je meer info over rondleidingen met een gids.
Karin Doornbos (tekst & foto’s),
Liefs uit IJsselstein
Foutje gezien of heb je een andere opmerking? Mail: info@liefs-uit-ijsselstein.nl
Mede mogelijk gemaakt door
